ბოჰუმილ ჰრაბალი - მეტისმეტად ხმაურიანი მარტოობა

„მხოლოდ მზეს აქვს უფლება, ჰქონდეს ლაქები“.

იოჰან ვოლფგან გოეთე

.....

ჩემდა უნებურად ვარ განათლებული და ისიც კი არ ვიცი, რომელი აზრებია ჩემი, ჩემში დაბადებული და რომელი - ამოკითხული.

.....

დღევანდელზე უფრო ლამაზი იყო ის ხანა, როცა მთელი აზრები ადამიანის მეხსიერებაში იყო ჩაწერილი. მაშინ ვინმეს წიგნების განადგურება რომ მოენდომებინა, წნეხში ადამიანის თავების გატარება მოუწევდა, მაგრამ არც ეს უშველიდა საქმეს, რადგან ჭეშმარიტების შემცველი აზრები გარედან მოდის, ჩვენ გვერდით არსებობს ისე, როგორც ჯამში ჩაყრილი ატრია არსებობს, ამიტომ არის, რომ მთელი მსოფლიოს კონიაშები ტყუილად წვავენ წიგნებს და თუ წიგნებში რამე ჭეშმარიტება წერია, მათი წვისას მხოლოდ ჩემი სიცილი ისმის, რადგან რიგიანი წიგნი სადღაც სხვაგან და გარეთ იყურება.

.....

როდესაც კარგ წიგნში ვიყურები და თან დაბეჭდილი სიტყვებისგან ვთავისუფლდები, სხვა არაფერი რჩება, გარდა არამატერიალური აზრებისა, რომლებიც ჰაერში დაფრინავენ, ჰაერს ეყრდნობიან, ჰაერით იკვებებიან და ჰაერს უბრუნდებიან, რადგან ბოლოს და ბოლოს ყველაფერი ხომ ჰაერია, თან არსებობს, თან არა, როგორც წმინდა ზიარებისას სისხლი.

.....

სხვა არაფერი ვარ, თუ არა ფაქიზი ყასაბი.

.....

ოცნებით გართულს დღეს აღმოჩენილი წიგნები პორტფელით შინ მიმაქვს, მწვანეზე ისე გადავდივარ, ვერც კი ვხვდები, არც ლამპიონებს ვეჯახები და არც გამვლელებს, მივაბიჯებ და ლუდითა და ჭუჭყით ვყარვარ და მიუხედავად ამისა, ვიღიმები, რადგან პორტფელში მიწყვია წიგნები, რომლებისგანაც მოველი, რომ დღეს საღამოს საკუთარი თავის შესახებ რამე ახალს შევიტყობ, იმას, რაც ჯერ არ ვიცი.

.....

ასე ვიკუნტები ხოლმე, როგორც კატის კნუტი ზამთარში, როგორც სარწეველა სავარძლის ფეხი, იმიტომ რომ შემიძლია თავს უფლება მივცე, ვიყო მიტოვებული, თუმცა მიტოვებული არასდროს ვარ, უბრალოდ მარტო ვარ, რათა მოვახერხო მოძალებული აზრების სიმარტოვეში ცხოვრება, იმიტომ რომ, ცოტა არ იყოს, უსასრულოსა და მუდმივის მქადაგებელი ვარ, მუდმივსა და უსასრულოს კი მოსწონთ ისეთი ადამიანები, როგორიც მე ვარ.

.....

ზეცა სულაც არ არის ჰუმანური და არც მოაზროვნე ადამიანია ჰუმანური.

.....

სენდბერგის ლექსის ნაწყვეტები მახსენდებოდა, რომ ადამიანისგან ფოსფორის პატარა გროვა დარჩება, ასანთის ერთი კოლოფისთვის საკმარისი და იმდენი რკინა, რამდენიც ერთი ისეთი კაუჭის გამოჭედვას ეყოფა, რომელზეც ზრდასრული ადამიანი თავის ჩამოხრჩობას შეძლებს.

.....

თალმუდის ფრაზას ვატარებდი წნეხში: „ჩვენ ზეთისხილს ვგავართ, მხოლოდ დაწურვის შემდეგ გავცემთ იმ საუკეთესოს, რაც ჩვენში იმალება“.

.....

ვხვდებოდი, რა ზუსტი იყო, რემბოს ლექსი, რომ სულიერი ბრძოლა ისევე საზარელია, როგორც სხვა ნებისმიერი ბრძოლა., ვფიქრობდი ქრისტეს დაუნდობელ სიტყვებზე: მშვიდობის კი არა, მახვილის მომტანად მოვედი. და სარდაფებში, მიწისქვეშა არხებში, კლოაკებსა და პოდბაბიეს გამწმენდ სადგურში სტუმრობის შემდეგ ყოველთვის ვმშვიდდებოდი და რადგან, ჩემდა უნებურად განათლებული ვიყავვი, მოწიწებითა და აღფრთოვანებით მახსენდებოდა ჰეგელი, რომელიც მასწავლიდა, რომ ერთადერთი, რისაც შეიძლებოდა ამქვეყნად შეგეშინდეს, გახევების მდგომარეობაა, რომ მხოლოდ მომაკვდავი ფორმების უძრაობაა შიშის მომგვრელი და რომ სიხარული შეიძლება მხოლოდ იმან მოგვანიჭოს, როცა არა მხოლოდ ცალკეული პიროვნება, არამედ მთელი საზოგადოება ახერხებს ბრძოლით გაახალგაზრდავებას.

.....

ღამის მთელი დარჩენილი ნაწილი ვეხვეწებოდი, ეპატიებინა ჩემთვის მომხდარი, არ მაპატია და დილით თავაწეულმა და ამაყმა დატოვა სასტუმრო, რათა აღესრულებინა ლაო-ძის სიტყვები: „ამქვეყნად მხოლოდ ის ადამიანია მიბაძვის ღირსი, რომელმაც შეიცნო თავისი სირცხვილი და შეინარჩუნა თავისი სიდიადე...“

.....

თავბრუ მეხვეოდა მეტისმეტად ხმაურიანი მარტოობისგან.

.....

რაღაც მოუხერხებლად კი ეფერება ბავშვს, მაგრამ ამ მოფერებით კაცს ძალა ეძლევა, არა კუნთების, არამედ სულიერ ძალას ვგულისხმობ.

.....

ვეხვეწებოდი, რომ კიდევ ერთხელ ეპატიებინა ჩემთვის, მიუხედავად იმისა, რომ არ მესმოდა, რა ჰქონდა ჩემთვის საპატიებელი, მაგრამ ასეთი ვარ, გამუდმებით ყველას პატიებას ვთხოვ, იმიტომ რომ ხანდახან საკუთარ თავსაც ვთხოვ პატიებას იმისთვის, რომ ისეთი ვარ, როგორიც ვარ, საკუთარი ბუნებისათვის...

.....

ზეცა სულაც არ არის ჰუმანური ისევე, როგორც სიცოცხლე ჩემ ზევით, ჩემ ქვევით და ჩემში.

.....

კუბოში ჩაწვენილ ბიძაჩემს ტანსაცმელში ჩავუტენე ეს ყველაფერი და თავზე რკინიგზელის ქუდი დავახურე, რომელიც ჯიხურში ეკიდა, მერე იმანუელ კანტი მოვიტანე და იმ ადგილზე გადაშლილი ჩავჩარე თითებს შორის, რომელიც ყოველთვის აღმაფრთოვანებდა... „ორი რამ ავსებს სულს მუდამ ახალი და მით უფრო ძლიერი გაკვირვებით... ესენია ვარკსვლავიანი ცა ჩემ ზემოთ და მორალური კანონი ჩემში...“, მაგრამ ბოლოს გადავიფიქრე და უფრო ლამაზ სიტყვებზე გადავშალე წიგნი... ახალგაზრდა კანტის სიტყვებზე: „ზაფხულის ღამით ვარსკვლავები ციმციმებენ და მთვარე სავსეა, მეტისმეტად მგრძნობიარე ვხდები და სამყაროსა და უსასრულობისადმი მეგობრული თანაგრზნობა და მავე დროს მედიდურობა მავსებს...

.....

იმანუელ კანტის „ცის თეორიას“ ვკითხულობდი იმის შესახებ, როგორ ლაპარაკობს უკვდავი სული სიჩუმეში, ღამის ყოვლისმომცველ სიჩუმეში, როდესაც ყველა გრძნობას სძინავს, უცნობ ენაზე იმ ცნებების შესახებ, რომელთა გაგებაც შესაძლებელია, მაგრამ შეუძლებელია აღწერა...

.....

დღეს წყლით გაჟღენთილი ვინსენტ ვან გოგის ასობით დიდი რეპროდუქციის წნეხა დავიწყე, ამიტომ ყოველი შეკვრის გვერდები ცისფერ ფონზე დახატული ოქროსფერი და ნარინჯისფერი მზესუმზირებით ბრწყინავდა, რაც ოდნავ არბილებდა დაწნეხილი თაგვების, მათი ბუდეებისა და დამპალი ქაღალდის სუნს.

.....

თაგვი ბრუნდებოდა და ჩემს ლანჩასთან ბრძოლას აგრძელებდა, ბოლოს კი სრულიად ძალაგამოცლილი კუთხეში დაჯდა და ყურება დამიწყო, თვალებსი მიყურებდა, მე კი კანკალმა ამიტანა, რადგან ვხედავდი, რომ იმწამს თაგვის თვალებში რაღაც იმაზე მეტი ანათებდა, ვიდრე ვარსკვლავებიანი ცაა ჩემ ზევით და მორალური კანონი ჩემში. მეხის გავარდნასავით დამატყდა უცებ არტურ შოპენჰაუერის სიტყვები, რომ უმაღლესი კანონი სიყვარულია, სიყვარული კი თანაგრძნობაა და უცებ მივხვდი, რატომ ვერ იტანდა შოპენჰაუერი დიდ ჰეგელს და მიხაროდა, რომ ჰეგელი და შოპენჰაუერი არ იყვნენ დაპირისპირებული არმიების მთავარსარდლები, რადგან ზუსტად ისე იომებდნენ ერთმანეთში, როგორც ვირთხების ორი კლანი ომობს პრაღის მიწისქვეშეთის ყველა კლოაკასა და წყალსადენ არხში.

.....

თავიდან მეგონა, შეშას მხოლოდ ჩემი კეთილგანწყობის მოსაპოვებლად უკეთებს ღუმელს-მეთქი, მერე კი მივხვდი, რომ საქმე მასში იყო, რომ ცეცხლი მასში ენთო და უცეცხლოდ, ალბათ, ცხოვრება არ შეეძლო.

.....

Vincent van Gogh: Starry Night on the Rhone;1888

თვალების თეთრი გარსი ანათებდა. სიბნელეში იმაზე უკეთ ვხედავდით ერთმანეთს, ვიდრე კაშკაშა სინათლეში დავინახავდით და საერთოდ, მიყვარდა ბინდი, მხოლოდ ბინდში მიჩნდებოდა იმის შეგრძნება, რომ შეიძლება რამე განსაკუთრებული მოხდეს; მოსაღამოვების შემდეგ, ბინდში, ყველაფერი უფრო ლამაზად გამოიყურება, ყველა ქუჩა, ყველა მოედანი, საღამოობით ხომ ყოველი ადამიანი, აი თავისთვის რომ მისეიორნობს, იასავით ლამაზია, მეტიც, სიბნელეში ისეთი შეგრძნება მიჩნდებოდა, რომ მეც ახალგაზრდა და ლამაზი ვარ, სიბნელეში სარკეშიც სიამოვნებით ვიხედებოდი, მიყვარდა, ვიტრინებში რომ ვიყურებოდი და ვხედავდი, ქუჩაში როგორ მივაბიჯებ; მეტიც, სიბნელეში საკუთარ სახეს თუ ვეხებოდი თითებით, ვხედავდი, რომ ერთი ნაოჭიც კი აღარ მქონდა, არც პირის ირგვლივ და არც შუბლზე და რომ დაბინდებასთან ერთად ცხოვრებაში ის დრო დგებოდა, რომელსაც მშვენიერების დრო ეწოდება.

.....

ზეცა ჰუმანური არ არის, თუმცა მე თვითონ მაშინ ჯერ კიდევ ჰუმანური ვიყავი.

.....

არ არის ზეცა ჰუმანუტი, მაგრამ, ეტყობა, მასზე რაღაც უფრო დიდი არსებობს, ეს სიყვარული და თანაგრძნობაა, რომელთა დავიწყებას დიდხანს ვცდილობდი და ბოლოს დამავიწყდა.

                                       .....

მე იმის შეგნება შემაშინა, რომ ეს გიგნატური წნეხი სასიკვდილო დარტყმაა ყველა პატარა წნეხისთვის, მივხვდი, რომ ის, რასაც ახლა ვხედავ, ახალი ეპოქის დასაწყისია ჩემს საქმიანობაში, რომ ეს სულ სხვა ხალხია და მუშაობის სულ სხვა მეთოდი. ეპოქა, რომელიც დაუდევრობით გადაყრილი წიგნებისა და ბუკლეტების  სახით აღწევდა მაკულატურის მიმღებ პატარა პუნქტებში, რომ ის, რასაც ახლა ვხედავ, აზროვნების ახალი სტილია, იმიტომ რომ, მართალია, ყოველმა მუშამ ყოველი გამოცემიდან, შეიძლება თითო წიგნი აიღოს, მეტიც, შეიძლება, წაიკითხოს კიდეც ეს წიგნი, მაგრამ ეს ყველა მომცრო მიმღები პუნქტისა და, მათ შორის, ჩემი დასასრულიცაა, რადგან ჩვენ, ყველანი, ქაღალდის წნეხაში დაბერებული მუშები, ჩვენდა უნებურად განათლებულები ვიყავით, ჩვენდა უნებურად ყოველ ჩვენგანს მაკულატურში ნაპოვნი წიგნებისგან შედგენილი რიგიანი ბიბლიოთეკა ჰქონდა შინ და რაც მთავარია, ჩვენ ამ წიგნებს იმ ნეტარი იდეით შეპყრობილები ვკითხულობდით, რომ ერთხელაც რაღაც ისეთს ამოვიკითხავდით, რაც არსებითად შეგვცვლიდა.

.....

სრულებით არ აფორიაქებდათ, რომ შვებულებას ელადაში გაატარებდნენ, რადგან არაფერი იცოდნენ არისტოტელეს, პლატონისა და ანტიკური საბერძნეთიდან ჩვენს დღემდე გამოწვდილი ხელის, გოეთეს შესახებ, მშვიდად აგრძელებდნენ მუშაობას, წიგნებს ყდებს აგლეჯდნენ და შემდეგ სასოწარკვეთილ, შეიშინებულ გვერდებს კონვეიერზე ყრიდნენ.

.....

შემდეგი კვირიდან გამომცემლობა „მელანტრიხში“ გავდიოდი და იქ ჩემი ერთადერთი საქმე სუფთა ქაღალდის შეფუთვა იქნებოდა. ამის გაგონებაზე თვალები ამიჭრელდა, გამოდიოდა, რომ მე, რომელიც  ოცდათხუთმეტი წელია, მუყაოსა და ძველ ქაღალდს ვწნეხ, მე, რომელსაც არ შემეძლო ცხოვრება იმ სიუპრიზებისა და ჯილდოს მოლოდინის გარეშე, რომ საზიზღარი მაკულატურიდან ყოველ წამს შეიძლება მშვენიერმა წიგნმა ამოყვინთოს, უნდა წავსულიყავი და არაადამიანურად თეთრი ქაღალდი მეფუთა.

.....

საკმარისია, თვალები დავხუჭო და ყველაფერი იმაზე უფრო რეალურად წარმომიდგება ხოლმე თვალწინ, ვიდრე სინამდვილეშია.

.....

რატომ ამბობდა ლაო-ძი, რომ დაბადება გამოსვლაა, სიკვდილი კი შესვლა? ორი რამ ავსებს სულს მუდამ ახალი და მით უფრო ძლიერი გაკვირვებით, ერთ-ერთი ღამის მოციმციმე სინათლეა...

 

Bohumil Hrabal;, Libeň, 1965

ერიკ-ემანუელ შმიტი - პილატეს სახარება

Pat M. Mallinson (Allman-Smith);
Christ is Condemned by Pilate

.....

დავტიროდი მამას, რომელსაც გული ბევრად უფრო რბილი და თბილი ჰქონდა, ვიდრე იმ ხეს, რომელსაც ის ასე რუდუნებით რანდავდა. განსაკუთრებით კი იმის გამო მოვთქვამდი, რომ ვერ ვუთხრი ასე ძლიერ რომ მიყვარდა. თითქმის ვნანობდი, ასეთი უცაბედი სიკვდილით რომ აღესრულა. მერჩივნა, აგონიაში ჩავარდნილიყო. მაშინ შევძლებდი, ბოლო ამოსუნთქვამდე მისთვის ყურში სიყვარულზე მეჩურჩულა.. 
იმ დღეს ზლუქუნი შევწყვიტე, უკვე აღარ ვიყავი უწინდელი იეშუა. არ შემეძლო, შევხვედროდი ვინმეს და სიყვარულში არ გამოვტყდომოდი. პირველი ადამიანი, ვისაც ეს ბედნიერება ხვდა წილად, ჩემი ამხანაგი მოშე გახლდათ. ჩემი განცხადებისგან ყურებამდე გაწითლდა.
-რატომ როშავ მსგავს სისუელეებს? - მომახალა აჭარხლებულმა.

-რასაც ვამბობ, ნამდვილად არ არის სისულელე. გეუბნები, რომ მიყვარხარ.

-მსგავს რამეებს არ ამბობენ.

-და რატომ?

-კარგი რა, იეშუა, ნუ ისულელებ თავს.

"სულელი, რეგვენი, გამოთაყვანებული," - სახლში ყოველ ღამე ნაირ-ნაირი ლანძღვა-გინებით ჯიბეებსავსე ვბრუნდებოდი. დედაჩემი შეეცადა, შეეგონებინა ჩემთვის, რომ არსებობს დაუწერელი კანონი, რომელიც გრძნობების დათრგუნვისა და დამალვისკენ მოგვიწოდებს.

- რომელი?

-ამ კანონს სიმორცხვე ჰქვია.

-დედი, ნუთუ არ გესმის, რომ ჩვენ დასაკარგი დრო არ გვაქვს. უნდა მოვასწროთ და ადამიანებს ვუთხრათ, რომ გვიყვარს. ყველა მათგანი გარდაიცვლება, ასე არ არის?

ყოველთვის, როცა ამას ვიმეორებდი, დედაჩემი ჩუმად ტიროდა. თავზე ხელს მისვამდა და ჩემი აფორიაქებული გონების დამშვიდებას ცდილობდა.

-მეტისმეტი სიყვარულიც არ ივარგებს, ჩემო პატარა იეშუა, - მეუბნებოდა, - შენ თვითონ დაიტანჯები ამ გრძნობისგან.

-სულაც არ ვიტანჯები. მე უბრალოდ გაბრაზებული ვარ."

 .....

-მამაჩემი ჩვენგან რომ წავიდა, საკუთარ თავს ვუთხარი, რომ ერთი საათიც არ უნდა დამეკარგა, რათა ძლიერ მყვარებოდა ისინი, ვინც მიყვარს. მივხვდი, რომ სიყვარულის გადადება დაუშვებელია. არა, მოიშა, ნუ იფიქრებ, რომ ბოროტება არ მტანჯავს და ტკივილს არ მაყენებს. მაგრამ ტანჯვა არ არის სიძულვილის საბაბი. ტანჯვა მხოლოდ სიყვარულის საბაბია.

.....

ქალები ბევრად უფრო დამაჯერებლად და გულწრფელად საუბრობენ. მათი ბაგეები პირდაპირ გულთანაა მიბმული; სიტყვები, მათ ბაგეთ რომ სწყდება, პირდაპირ გულის სიღრმიდან იღვრება.

.....

სიყვარულის ეიფორიით შეპყრობილებს და ერთ არსებად ქცეულებს საერთოდ დაგვავიწყდა, რომ არსებობს სიღარიბე და სიდუხჭირე. მივხვდი, რამდენად ღრმად ეგოისტურია ბედნიერება. ბედნიერება გაიძულებს, გამოცალკევდე და განერიდო სამყაროს, ჩაიკეტო დახურულ კარს მიღმა, ჩამოაფარო ფარდები, დაივიწყო სხვები, გადაულახავი გალავანი შემოარტყა საკუთარ ადგილსამყოფელს. სიყვარულით შეპყრობილი სამყაროს განსხვავებულად აღიქვამ, არა ისეთად, როგორიც სინამდვილეშია. იმ საღამოს ბედნიერება აუტანელი და გაუსაძლისი მეჩვენა.

ბედნიერებას მე სიყვარული ვამჯობინე, მაგრამ არა ის სიყვარული, რებეკას მიმართ რომ განვიცდიდი, არამედ სიყვარული განსაკუთრებული და გამორჩეული, უზენაესი სიყვარული, ყველაფერზე მაღლა რომ დგას. უკვე აღარ მიზიდავდა ვინმე ერთის სიყვარული, საყოველთაო სიყვარული მხიბლავდა უფრო. მე უნდა დამეზოგა სიყვარული გაუბედურებული ბავშვებისთვის, იმათთვის, ვინც არ იყვნენ ისეთი მშვენიერი, ლამაზი და საინტერესო, სხვისი ყურადღება და გულისხმიერება ბუნებრივად რომ მიეზიდათ. სიყვარული უნდა დამეზოგა იმ ადამიანებისთვისაც, სიყვარული საერთოდ რომ არ ღირსებიათ

.....

-ნუ ეცდები, გაუგებარი გაიგო. წუთისოფელს რომ გაუძლო, უარი უნდა თქვა, ჩაწვდე იმას, რაც შენს ძალებს აღემატება, რაც შენზე მაღლა დგას, მიუწვდომელია. არა, შესაძლოა სიკვდილი სულაც არ არის უსამართლო, უბრალოდ შენ არ უწყი რა არის სიკვდილი.

შენ მხოლოდ ერთი რამ შეიძლება იცოდე: მან შვილი წაგართვა. მაგრამ განა იცი, სად არის ის? ან რას გრძნობს ის? ნუ შეგიპყრობს ამბოხი! დაწყნარდი, შეეშვი განსჯას, იმედით იცხოვრე. შენ არ იცი და არც არსდროს გეცოდინება, რას ფიქრობს ღმერთი. შენ მხოლოდ ის იცი, რომ ღმერთს ვუყვარვართ.

-ეს უსამართლო სიყვარულია.

-და რას ნიშნავს სამართლიანობა? ნუთუ, გგონია, რომ ის ყველასთვის ერთგვაროვანია? ღმერთი ყველა ჩვენგანს ჯერ სიცოცხლეს ჩუქნია, მერე კი - სიკვდილს. დანარჩენი კი მხოლოდ ადამიანებსა და გარემოებებზეა დამოკიდებული.

.....

-შენი უფროსი ვაჟიშვილი გარდაიცვალა. შეიყვარე ის უფრო ძლიერ და განსაკუთრებით შეიყვარე ისინი, ვინც დაგრჩა. სასწრაფოდ უთხარი მათ, რომ გიყვარს. სიკვდილი ერთ რამეს გვასწავლის მხოლოდ: ვიჩქაროთ სიყვარული.

.....

Michael D. O Brien;Christ in Gethsemane

ოცდაათი წელი გავიდა მას შემდეგ, რაც ჩემს ბედ-იღბალზე ყოველს ჰქონდა საკუთარი წარმოდგენა, ჩემ გარდა. რჩევების სიმძიმის ქვეშ გათელილი, ასობით ბილიკს შორის უგზო-უკვლოდ დაკარგული, ზოგისთვის ღვთისმოშიში, ზოგისთვისაც უღმერთო და ურჯულო, აღიარებული, უკუგდებული, შევიწროვებული, გაღმერთებული, გაკერპებული, შეურაცხყოფილი, დამცირებული, ყურადღებული (შესმენილი), შეზიზღებული, ქომაგად აღიარებული, უკვე ვეღარ აღვიქვამდი საკუთარ თავს ადამიანად. დავემსგავსე ცარიელ დუქანს ათასი გზის შესაყარზე, სადაც თითოეული საკუთარი ხასითით, ტვირთითა და რწმენით შედის. ჩემში მხოლოდ სხვების ხმაური პოულობდა გამოძახილს, მე სხვათა ექოდ ვიქეცი.

და გავიქეცი.

.....

არსებობს თუ არა ადამიანი სინამდვილეში? ზრდასრულს სამოსი რომ შემოხსნა, რა შეგრჩება ხელში - ბავშვი? ნუთუ წლები მხოლოდ ბალანს, წვერს, საზრუნავს, დავიდარაბას, ცდუნებას, ჭრილობებს, დაღლილობასა და ავხორცობას სძენს ადამიანს?

.....

მამაკაცები იცავენ იმ საზოგადოების კარიბჭეს, სიკვდილს რომ თესავს და ზიზღს აღვივებს, ქალები კი გონების კარიბჭესთან დგანან, ქმნიან სიცოცხლეს და მოითხოვენ სიყვარულს.  ჩემს მიმდევრებს - იუდეველთა მიწის ჭეშმარიტ მამრებს - უმძიმდათ იმის წარმოდგენა, რომ ქალებსაც თავისუფლად ხელეწიფებათ ყველაფერი ის, რაც მათგან ამდენ ძალისხმევასა და ოფლისღვრას მოითხოვს.  

.....

Pat M. Mallinson (Allman-Smith)

საბოლოოდ ჩემთვის ერთი ჭეშმარიტება დავადგინე: ანგარებიანები დაჯილდოვებულნი არიან ერთი ნიჭით, რომელსაც მე სრულიად მოკლებული ვარ - მათ შეუძლიათ, ადამიანებს პირდაპირ სახეში გაარტყან. მაგალითად, როდესაც გადასახადების ამკრეფი ღატაკ ოჯახს არ ასვენებს, პიადი დაინტერესება სრულ უფლებას აძლევს, მოვალეს სახეში უთავაზოს, გაანადგუროს და ფეხქვეშ გათელოს იგი. მე კი არ შემწევს უნარი, აგრერიგად მოვიქცე. ადამიანის პირისპირ დგომისას მე მხოლოდ ადამიანს ვხედავ. არ შემიძლია, ვერ შევიგრძნო ცხოვრების მთელი სიმძიმე, ასე მძიმე ტვირთად რომ აწევს მას მხრებზე; მისი გახმოვანებული თუ გაუხმოვანებული ტკივილები, ასევე იმედები - მოკლედ ყველაფერი, რაც სახეს უღადრავს ან უსხივოსნებს, სიცოცხლეს სძენს მის ნაკვთებს. ხშირად ჩემ წინ მდგომში უფრო მეტს ვხედავ, ვიდრე ადამიანს. მის უკან იმ ბავშვს ვხედავ, როგორიც ის ოდესღაც იყო, ვხედავ მხცოვანსაც, როგორიც მომავალში იქნება. ვხედავ მთელი მისი ცხოვრების ოღროჩოღროში, ხიფათიან გზას.

.....

ვერავის შევასმინე, რომ სასწაული მოწმენდილ ცაზე არ ხდება, რომ ის სულიერი აზრის მატარებელია და ორმხრივ რწმენას საჭიროებს. მკურნალიცა და განსაკურნიც აუცილებლად რწმენით უნდა განიმსჭვალოს.

.....

მე მხოლოდ იმიტომ ვლაპარაკობ, რომ სიმხნევე შეგმატოთ, რათა იყოთ ისეთები, როგორებიც ხართ, გაბედოთ შეყვარება. ღმერთი მაშინაც კი მუდმივ სრულყოფასა და დახვეწას საჭიროებს, როცა ჩვენს შორისაა. და კიდევ ერთი რამ იცოდეთ: ღმერთი სიმორცხვისგან არ იტანჯება.

.....

როცა მაიძულეს, შენი განახლებული ტაძრის წინ აღფრთოვანება გამომეხატა, მუხლი მომედრიკა მისი მძიმე, მოოქრული კედრის კარის წინ, ბროწეულებით, შროშანებითა და ფოთლებიტ რომ მოეჩუქურთმებინათ, დავმტკბარიყავი მუქწითელი ყვავილებითა და ყირმიზი სუმბულებით, მოქარგული ქსოვილებით, ქერუბინებს რომ აეტაცათ ხელში, გავიფიქრე, ნუთუ შეიძლება გადაჭარბებულობა სილამაზედ აღვიქვათ? მსხვერპლშეწირვის ცერემონიალიც მიქეს, სინამდვილეში კი რა ვიხილე? მყრალ კვამლში გახვეული, შედედებულ სისხლში მოცურავე გაშავებული ნაწლავ-შიგნეულობა. უმალ მივხვდი, რომ საქონლის ჯოგი და ცხვრის ფარა მდიდრებისათვის იყო განკუთვნილი, უპოვართა და გლახაკთათვის კი - მტრედები. ვნახე უკრებით გაძეძგილი ფარდულებიც და ფულის გადამცვლელებიც, სახეზე მლიქვნელური ღიმილი რომ გადაჰკვროდათ. ვერ მოვითმინე, მათრახს ვტაცე ხელი, ყვირილით ყველა დახლი ამოვაყირავე: „მოაშორეთ ეს ყველაფერი აქაურობას! მამაჩემის სახლი ქარვასლა არ გეგონოთ!“ გაცოფებულმა მათრახი იატაკს მთელი ძალით ვურტყი და ვურტყი, რამდენიმე წამში მხოლოდ საჯდომები თუ ჩანდა; დიახ, გაქცეულ ლაჩართა საჯდომები.

.....

შევხედე ბაღს, ყვავილებით მორთულ-მოკაზმულ ალუბლის ხეებს, გაზაფხულის მუქ-მწვანე ფოთლებს და აი, აქ, ნაირ-ნაირ სურნელებით გაჟღენთილ და ჩიტების ჟივილ-ხივილით გავსებულ ფერადოვან სამყაროში უეცრად შემეპარა, რომ სიკვდილი საერთოდ არსებობს.

.....

ადამიანი ასეა მოწყობილი: ქაჩაში როცა მიაბიჯებს, მხოლოდ წინ იყურება. დიახ, წინ კი მიიწევს, მაგრამ საკუთარ ფეხებს ერთხელაც არ დახედავს.

.....

-მიყვარხარ, პილატე.

იოჰანანმა ეს სიტყვები მაშინ წარმოტქვა, როცა დარწმუნდა, დილეგს რომ ვტოვებდი. ძარღვებში სისხლი გამეყნა.

-მიყვარხარ,პილატე.

შემოვუტრიალდი. ერთი სული მქონდა, უკანასკნელი სიტყვებით გამომეთათხა და დამედუმებინა.

-შეწყვიტე მასავით ლაპარაკი.

-ასე საუბარი თავად მასწავლა.

-როგორ შეგიძლია დამარწმუნო, რომ გიყვარვარ? მე, რომელმაც ციხეში გიკარი თავი და ცოტა ხანში სინედრიონს გადაგცემ. იცი, შესაძლოა დღის სინათლე ვერც ვერასდროს იხილო. კიდევ იტყვი,მიყვარხარ-მიყვარხარო? დავიჯერო, გიყვარს ადამიანი, რომელმაც შენი მასწავლებლის ჯვარცმის ბრძანება გასცა?

-იეშუა ითხოვდა, რომ შენთვის მიეტევებინათ.

-ჩემთვის?

-შენთვის და სხვებისთვისაც. ჯვარცმულმა წაილუღლუღა: „მამაჩემო, მიუტევე მათ, რამეთი არა იციან, რასა იქმან.“

გონება ამემღვრა. გაუაზრებლად გისოსებს ვეცი, იოჰანანს ჩავაფრინდი. მთელი ძალითა და ღონით დიდხანს ვჯანჯღარებდი.

-ოღონდ მე არა, გესმის ჩემი? მე არ მჭირდება შენი სიყვარული, არც შენ შეგიძლია გიყვარდე. მე არ მჭირდება შენგან მიტევება, არც შენ შეგიძლია მომიტევო. მე შე არ მჭირდები.

-ნუ იქნები ასეთი ამაყი, იეშუას შენც უყვარდი.

არა, ეს უკვე მეტისმეტი იყო! იოჰანანი ციხეში იჯდა და მემუქრებოდა. იოჰანანი მონადირე იყო, მე კიდევ დაუცველი მწყერი. მე უკან დავიხიე, მისი სიკეთისგან თავი რომ დამეცვა, სიბნელეს შევაფარე თავი.

-თქვენ გიჟები ხართ! უკლებლივ ყველანი გიჟები ხართ! მართალს ამბობდა კაიაფა. თქვენ აზროვნებაც უნდა აგეკრძალოთ და ლაპარაკიც! ყველანი ჯვარს უნდა გაცვათ ადამიანმა!

-ნუთუ ასეთი სასირცხოა სურვილი სიყვარულისა?

-დიახაც. და მე არ მჭირდება შენი სიყვარული. ვამჯობინებ, სიყვარული იმ ადამიანებისგან მივიღო, რომელსაც თავად ვირჩევ. თავადვე გადავწყვეტ, ვის ვაჩუქო ის. სიყვარული კერძო საკუთრებაა!

-ჭეშმარიტებას ამბობ, პილატე. რანი ვიქნებოდით, თუ ყველა ერთმანეთს შევიყვარებდით? როგორი ვიქნებოდით, ვის ან რას დავემსგავსებოდით, საყოველთაო სიყვარულის სამეუფოში? რა ბედი ეწეოდა პილატეს, იმპერატორის ნაცვალს, რომელიც თავი ადგილს მხოლოდ დაპყრობებს, სიძულვილსა და სხვებისადმი ზიზღს უნდა უმადლოდეს? ან კაიაფას, ტაძრის მღდელმთავარს, თანამდებობის შესაძენად საჩუქრებით რომ მოგიქონა პირი და ძალაუფლებას მხოლოდ შიშისა და ძრწოლვის თესვით იმტკიცებს? ნუთუ ებრაელები, ბერძნები და რომაელები სიყვარულით გაღვივებულ სამყაროში კიდევ იარსებებენ? შემორჩებიან ძლიერნი და უძლურნი, მდიდარნი და უპოვარნი? ნუთუ კიდევ ვიხილავთ თავისუფალ ადამიანებსა და მონებს? მართალი ხარ, პილატე, ასე რომ გეშინია. სიყვარული გააცამტვერებს შენს სამყაროს. სიყვარულის სამფლობელო შენი სამეფოს ნანგრევებზე აშენდება.

Jacek Malczewski; Christ before Pilate;

.....

მდუმარება ერთადერთი რამაა, სადაც ჩვენ თანასწორნი ვართ. მდუმარება ერთდროულად გვაშორებს და გვაკავშირებს ერთმანეთს.

.....

-ლამაზი მამაკაცი, განათლებასა და კულტურას არასოდეს რომ ზიარებია, ძმრით სავსე მარმარილოს ამფორას მაგონებს. მე თქვენ მეცოდებით! უფრო მეტ დროს ვარჯიშს სწირავთ, რათა უფრო სწრაფად ირბინოთ და ბადრო რაც შეიძლება შორს გასტყორცნოთ. არც კი ფიქრობთ იმაზე, რომ პატიოსანი და მწიგნობარი გახდეთ. რა ეპიტაფია ამოიტვიფრება თქვენი საფლავის ქვაზე? დაწერენ, დაკუნთული იყოო?

.....

-სიყვარული აძლიერებს ადამიანს. თუ შენ, პილატე, მედგარი, ძლიერი და ურყევი ხარ, იმიტომ კი არა, რომ შესანიშნავი მოცურავე და შეუდარებელი მოჯირითე ხარ, არამედ იმიტომ, რომ კლაუდია გიყვარს და კლაუდიასაც უყვარხარ. ვფიქრობ, შენი ნამდვილი ხერხემალი სიყვარულია.

-მსგავსი რამ ჩემთვის არავის უთქვამს.

-ადამიანები არც არაფერს ეუბნებიან ერთმანეთს, ისინი მხოლოდ ყვედობენ.

ფაბიენის საუბრის ტონმა ჩემში დიდი გაკვირვება კი გამოიწვია, მაგრამ სხვა თემაზე გადასვლის სურვილი მაინც არ გამჩენია. ფაბიენს ბოლომდე გამოხატვის საშუალება მივეცი.

-და შენ, ფაბიენ, არავინ გიყვარს?

-მე? მე დავდევ ყველაფერს, რაც მოძრაობს, მაგრამ ვინმესთან შეყოვნება არასოდეს მიფიქრია. მე ერთი დაშლილი ადამიანი ვარ, მამაკაცი, საკუთარი თავის რწმენა რომ დაკარგა. ზოგჯერ, როცა ჩემი თავის მიმართ პატივისცემასაც ვკარგავ, ვცდილობ, რწმენა სხვების მზერაში ამოვიკითხო. ჩემი ფიზიკური აღნაგობა და იერსახე ქალებს მაგნიტივით იზიდავთ ლოგინიკსენ. მეც მიზიდავენ ისინი. სიყვარულის წყურვილს მხოლოდ სასიყვარულო თამაშებით ვკლავ. მე ღრმა გრძნობებში სრულიად უნიჭო ვარ, ვერც ვერანაირ დებულებას ვიღებ საკუთარ თავზე. ორისამი გადახვევის შემდეგ ვგრძნობ, რომ შეყოვნება უაზრობა იქნებოდა და ამიტომ წინ მივიწევ. მესმის, უწინარეს ყოველისა, საკუთარი თავი უნდა აღმოვაჩინო, მერე კი სხვები. უნდა შევძლო გულის გადაშლა, სულიერი სამყაროს გაშიშვლება. მე კი სულის გაშიშვლებას შიშველი უკანალით სეიორნობას ვამჯობინებ. რომის თითქმის ყველა ორგიაში მიმიღია მონაწილეობა, მაგრამ ერთი წამითაც ვერ გავეხსენი ვერავის. შენ კი, ჩემგან განსხვავებით, მარად შენ ხარ, არ იცვლები და ამის მიზეზი მხოლოდ და მხოლოდ კლაუდიაა.

გამეთიმა. ფაბიენმა დაიმორცხვა და თვალები გახარა.

-თუმცა ახლა მაინც მგონია, რომ ცოტათი გაშიშვლდი, - ვუთხარი გულწრფელად.

-სრულიადაც არა. ადვილია საკუთარ თავზე აუგის თქმა. ეს თავდაცვის საუკეთესო საშუალებაა. განსაკუთრებით მაშინ, თუ დამაჯერებელ ფორმულებს მოიშველიებ. ისინი ერთგვარად გმოსავენ.

.....

„შევხედე ცას, კრიალა, ქათქათაცას; რამდენი რამ შეიძლება ზეცაში დატრიალდეს, მის სისუფთავეს კი ვერაფერი შემბღალავს.

.....

ამიერიდან აღარ მსურს, ადამიანთა ნიშან-თვისებებში ვიქექო და შედეგად მათ რომაულობაში დავრწმუნდე. ამჯერად მინდა, მათში სხვა რამეები აღმოვაჩინო. მაგალითად, აქთვ თუ არა მშვენიერების შეგრძნება, არიან თუ არა ხელგაშლილნი, გულუხვნი და სამართლიანნი. შესწევთ თუ არა უნარი, გამოიგონონ ისეთი რამ, რაც ამ ქვეყანას უკეთესს და საცხოვრებლად სასიამოვნოს გახდიდა

.....

 Arkhip Kuindzhi; Christ in the Garden of Gethsemane, 1901

მართალია, ერთხელ კი შევხვდი იეშუას, მაგრამ განა შეიძლება ამას შეხვედრა ეწოდოს? შეხვედრა ხომ რაღაც გადამწყვეტს ნიშნავს, სიახლისკენ გასასვლელი კარია, გარდატეხაა, გაელვებაა, რომელზეც აღიბეჭდება დრო და რომლის დროსაც ერთდროულად წარსულიც იქმნება და მომავალიც. თუ ამ დეტალებს მივიღებთ მხედველობაში, მე იეშუას არ შევხვედრივარ.

.....

იეშუა თავის როლს თამაშობდა, მე - ჩემსას. ისე, სხვებს ვერასდროს აღვიქვამთ ისეთად, როგორებიც სინამდვილეში არიან. მათზე მხოლოდ ნაწილობრივი და დაქუცმაცებული დროის ინტერესებით განპირობებული წარმოდგენა გვაქვს. ჩვენ ვცდილობთ, ადამიანურ კომედიაში ხაზი გავუსვათ მხოლოდ საკუთარ როლს, გავითამაშოთ (ეს კი ადვილი ნამდვილად არ არის) და ვებღაუჭებით საკუთარ ტექსტს, სიტუაციას. იმ ღამეს ჩვენ მხოლოდ ორი მსახიობი ვიყავით. იეშუა სასამართლოს პროცესისას დაშვებული შეცდომის მსხვერპლს განასახიერებდა, მე, პილატე კი სამართლიან, მიუკერძოებელ იმპერატორის ნაცვალს.

Trial of Jesus Before Pilate Eric de Saussure,
 1968

.....

ჩემი მოსაზრებანი და დასკვნები კლაუდიას ყოველ ჯერზე სიცილს ჰგვრის. მიმტკიცებს, იეშუას არანაირი საბაბი არ ჰქონდა იმისთვის, რომ ჩვენ შორის დამკვიდრებულიყო. მისი ერთხელ მოსვლა სრულიად საკმარისი იყო და მეტისმეტად ბევრი მტკიცებულების წარდგენა არ სჭირდებოდა. კლაუდია დარწმუნებულია, რომ იეშუა მთელი თავისი სიძლიერითა და სიაშკარავით ხშირად რომ გამოცხადბულიყო, აუცილებლად მისდაუნებურად მოახდენდა ადამიანებზე ზეწოლას. აუძულებდა მათ, მი ფეხთით გართხმულიყვნენ და ერთგვარად ინსტინქტს მიმსგავსებულ ბუნებრივ კანონს დაუმორჩილებდა. ის სრულიად საწინააღმდეგოდ მოიქცა. მან ადამიანი თავისუფალი გახადა. ყველას გვიბოძა შესაძლებლობა, თავად გადავწყვიტოთ, გვწამდეს თუ არ გვწამდეს. განა შეიძლება გაიძულონ, ვინმეს შეუერთდე? განა შეიძლება ვინმემ გაიძულოს, გიყვარდეს? ყველა თავად უნდა განაგებდეს საკუთარ ბედ-იღბალს. ყველა თავად უნდა განეწყოს როგორც რწმენისთვს, ასევე სიყვარულისთვის. იეშუა პატივს სცემს ადამიანებს. თავისი ისტორიით გვაძლევს ნიშანს და გვანიჭებს სრულ თავისუფლებას, ეს ნიშანი ყოველმა ჩვენგანმა თავისებურად განმარტოს. იეშუას ისე ძლიერ ვუყვარვართ, რომ ვერ დაგვაძალებს. და რომ ვუყვარვართ, იმიტომაც მოგვცა ორჭოფობის უფლება; არჩევანის უფლება, რომელსაც ის გვიტოვებს, იეშუას საუდუმლოს მეორე სახელია.

.....

კიდევ ერთი რამ გვითხრა იეშუამ: უნდა გვიყვარდეს ნებისმიერ გარემოებაში, უნდა გვიყვარდეს ყველგან და ყოველთვის. მაშინაც კი, როცა გვაიძულებენ ვიცრუოთ, უნდა გვეყოს ვაჟკაცობა, გვიყვარდეს

.....

საჭიროა ერთდროულად გწამდეს და გესმოდეს კიდეც.

.....

Georges Rouault

ამ დილით კლაუდიას, თავს რომ უკვე ქრისტიანად მიიჩნევს, ვუთხარი, რომ ამქვეყნად ქრისტიანთა მხოლოდ ერთი თაობა იარსებებს. ეს ის თაობაა, ქრისტე მკვდრეთით აღმდგარი რომ იხილა. ეს რწმენა მათთან ერთად გაქრება, როგორც კი ბოლო მოხუცი, რომლის მახსოვრობას ცოცხალი იეშუას სახე და ხმა შემორჩა, თვალებს დახუჭავს.

-ასე რომ, მე ვერასდოდეს გავხდები ქრისტიანი, კლაუდია. მე არაფერი მინახავს, ყველაფერს გამოვაკლდი, ყველაფერი ჩემ გარეშე მოხდა. ძალიან დამაგვიანდა... რომ მწამდეს, ალბათ ჯერ ის უნდა ვირწმუნო, რაც სხვებმა იხილეს და იწამეს.

-იქნებ პირველი ქრისტიანი სულაც შენ ხარ, პილატე?

ფრანგულიდან თარგმნა მერაბ ფიფიამ

"ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა",

2011, 2013, 2014 წ.

დინო ბუცატი "თათრების უდაბნო"

უფროსი სერჟანტი გაჩუმდა. დროგო შეშინებული  უყურებდა. ციხესიმაგრეში ოცდაორი წლის სამსახურის მერე რა დარჩა ამ კაცისგან? ნეტავ კიდევ ახსოვს ტრონკს, რომ სადღაც სხვაგან მილიონობით მისნაირი ადამიანი არსებობს? რომლებსაც სამხედრო ფორმა არ აცვიათ? თავისუფლად სეირნობენ ქალაქში და ღამითაც თავიანთი სურვილისამებრ შეუძლიათ დაძინება ან ტრაქტირსა თუ თეატრში წასვლა? არა, ერთი შეხედვითაც მიხვდებოდი, რომ ტრონკს დავიწყებოდა სხვა ადამიანების არსებობა. მისთვის მხოლოდ ციხესიმაგრე არსებობდა თავისი საძულველი წესებით. ტრონკს აღარ ახსოვდა, როგორ ნაზად ჟღერდა გოგონების ხმები, როგორი იყო ბაღები, მდინარეები, ხეები თუ არ ჩავთვლით გამხმარ იშვიათ ბუჩქებს, რომლებიც ციხესიმაგრის ირგვლივ იზრდებოდა.

დიახ, ტრონკიც დროგოსავით ჩრდილოეთისკენ იყურებოდა, მაგრამ სულ სხვა განზრახვით: ის ახალ სანგრამდე მისასვლელ ბილიკს, თხრილს, კონტრესკარპს გაჰყურებდა, ყურადღებით ათვალიერებდა ციხესიმაგრის მისასვლელებს, მაგრამ  არ აინტერესებდა არც ველური კლდეები, არც ველის იდუმალი სამკუთხედი და არც თეთრი ღრუბლები, რომლებიც ღამის ცაზე მიცურავდნენ.

  

.....

სხვებთან, კოლეგა ოფიცრებთან, რა თქმა უნდა, ძლიერ კაცად უნდა გამოჩენილიყო, მათთან ერთად უნდა ეცინა და მოეყოლა უხამსი ანკდოტები სამხედროებსა და ქალებზე. ვისთვის შეიძლებოდა გაემხილა სიმართლე, თუ არა დედისთვის? დროგოს სიმართლე კი იმ საღამოს მამაცი ჯარისკაცის სიმართლე არ იყო, ციხესიმაგრია მკაცრ კანონებს არ შეესაბამებოდა, აქაურები დასცინებდნენ კიდეც. სიმართლე ის იყო, რომ მგზავრობამ დაღალა, მოსაწყენი კედლები გულს უმძიმებდა, თავს მარტოსულად გრძნობდა.

.....

აქამდე მან უზრუნველი სიყმაწვილი წლები გაიარა. გზა, რომელზეც ბავშვობიდან მიაბიჯებდა, უსასრულო ჩანდა, სადაც წლები ნელა გადის, ოდნავ შესამჩნევი ნაბიჯებით, ისე, რომ ვერავინ ამჩნევს მას. მიაბიჯებ შენთვის მშვიდად, ირგვლივ ცნობისმოყვარედ იყურები, აჩქარება საჭირო არ არის, უკან არავინ მოგდევს, არც არავინ გელოდება. ამხანაგებიც დაუფიქრებლად მოგყვებიან, ხშირად ჩერდებიან, რომ იხუმრონ. კარის ზღურბლზე გამოჩენილი ადამიანები თბილად გესალმებიან და მრავლისმეტყველი ღიმილით ჰორიზონტისკენ მიგითითებენ. და გული ტკბილი ოცნებებისა და საგმირო საქმეებისთვის გიძგერს, უკვე წინასწარ გრძნობ იმ გასაოცარ მოვლენებს, რომლებიც წინ გელოდება. ჯერ არაფერი ჩანს, მაგრამ სრულიად დარწმუნებული ხარ, რომ დადგება დრო და ყველაფერი ასრულდება.

კიდევ ბევრი დარჩა? არა, საკმარისია, ის მდინარე გადალახო ქვემოთ, ის მწვანე გორაკები. იქნებ უკვე მოვედით? ამ ხეებთან, ამ მინდვრებთან, ამ თეთრ სახლთან არ მოვდიოდით? რამდენიმე წამი გექმნება შთაბეჭდილება, რომ ეს ასეა, მაგრამ მერე გესმის, რომ ყველაფერი საუკეთესო წინ გელოდება და უდარდელად აგრძელებ გზას. ასე მიდიხარ უკეთესის მოლოდინში დარწმუნებული, დღეები კი გრძელი და მშვიდია. მაღლა ცაში მზე კაშკაშებს და თითქოს არ აპირებს ჩასვლას.

მაგრამ უცებ, თითქმის ინსტინქტურად, უკან მოვიხედავთ და ვხედავთ, რომ ჩვენ ზურგს უკან ჭიშკარი ჩარაზულია და უკან დასაბრუნებელი გზა მოჭრილია. ახლა კი გრძნობ, რომ რაღაც შეიცვალა: მზე უძრავი აღარ გეჩვენება, სწრაფად იცვლის ადგილს ცაზე. ვერ ასწრებ, დატკბე ამ სანახაობით, რომ ის უკვე ჰორიზონტს უახლოვდება. ღრუბლები ცის ლაჟვარდოვან ყურეებში აღარ ცურავენ და ერთმანეთზე მიწყობილი სადღაც მიჰქრიან. უკვე ხვდები, რომ დრო გადის და შენი გზა ადრე თუ გვიან უნდა დამთავრდეს.

რაღაც მომენტში ჩვენს ზურგს უკან ელვის სისწრაფით ჩაიკეტება მძიმე ჭიშკარი და უკან მობრუნებას ვეღარ შეძლებ. მაგრამ სწორედ ამ მომენტში ჯოვანი დროგოს უდარდელად ეძინა და ძილში ბავშვივით იღიმებოდა.

მხოლოდ კარგა ხნის შემდეგ მიხვდა დროგო, რაც მოხდა. მაშინ ეს მისთვის გამოღვიძება იქნება. ირგვლივ ურწმუნოდ მიმოიხედავს, მერე ზურგს უკან ნაბიჯების ხმას გაიგებს. დაინახავს ადამიანებს, რომლებმაც მასზე უფრო ადრე გაიღვიძეს და ახლა ისინი აქოშინებულები ცდილობენ, გაასწრონ. იგრძნობს დროის ცემას, რომელიც ძუნწად ზომავს მისი სიცოცხლის დღეებს. ფანჯრებში დაინახავს მომღიმარ ადამიანებს, მათი სახეები უძრავი და გულგრილი იქნება; და თუ იკითხავს, რამდენი დარჩა გასავლელიო, მას ისევ ჰორიზონტისკენ მიუთითებენ, მაგრამ ყოველგვარი კეთილგანწყობის გარეშე. ამასობაში მეგობრები თვალთახედვიდან იკარგებიან. ვიღაც უკან რჩება, ვიღაც წინ გარბის: აი, ეს არის  - პაწაწინა წერტილი ჰორიზონტზე.

ეს მდინარე უნდა გადაიარო, ეტყვიან. კიდევ ათი კილომეტრი და მისული იქნები. მაგრამ გზა არასდროს მთავრდება. დღეები ხანმოკლე ხდება. მგზავრები ცოტავდებიან. ფანჯრებში უახლოესი ფიგურები ჩანს, რომლებიც რაღაცას ამბობენ და თავს იქნევენ.

ასე იქნება იქამდე, ვიდრე დროგო სრულიად მარტო არ დარჩება და ჰორიზონტზე უნაპირო, უძრავი ტყვიისფერი ზღვის ვიწრო ზოლი არ გამოჩნდება. ის დაღლილობას იგრძნობს, გზის გასწვრივ მდგარი სახლების ფანჯრები დაკეტილი იქნება, ის ადამიანები კი, რომლებსაც შემთხვევით მოჰკრავს თვალს, მისი კითხვების პასუხად მხოლოდ ხელებს გაშლიან: ყველაფერი კარგი შორს, წარსულში დარჩა, შენ კი ისე ჩაუარე, რომ ვერც მიხვდი. ახლა უკვე გვიანია დაბრუნება ზურგს უკან ხალხის ჩოჩქოლი ძლიერდება: ისინი მას მოჰყვებიან და ცდილობენ, დაეწიონ, იმავე ილუზიებით წაქეზებულნი, რომლებიც ჯერ კიდევ არ ჩანს უკაცრიელ თეთრ გზაზე.

.....

ბოლოსდაბოლოს, დროგო რაღაცას მიხვდა. ის აკვირდებოდა ჩამოკიდებული სამხედრო ტანსაცმელის მრავალირცხოვან ჩრდილს, რომლებიც ლამპის მთრთოლვარე შუქზე ირხეოდა და უცებ გაიფიქრა, რომ ზუსტად ამ დროს პოლკოვნიკმა თავისი საიდუმლო კაბინეტის ფანჯარა გააღო, რომელიც ჩრდილოეთს გაჰყურებდა. დარწმუნებული იყო: შემოდგომის ბნელ და მოსაწყენ ღამეს ციხესიმაგრის კომენდანტი ჩრდილოეთისკენ იყურებოდა, ხეობის შავი ნაპრალებისკენ.

ჩრდილოეთის უდაბნოდან იღბალს უნდა მოეღწია, არაჩვეულებრივ თავგადასავალს, იმ საოცარ შემთხვევას, რომელსაც ცხოვრებაში ერთხელ მაინც გადაეყრება ხოლმე ნებისმიერი. სწორედ ამ გაურკვეველი შემთხვევითობის გამო, რომელიც დროთა განმავლობაში სულ უფრო ბუნდოვანი ხდებოდა, ატარებდნენ მამაკაცები თავიანთი ცხოვრების საუკეთესო წლებს ციხესიმაგრეში.

ნორმალური ცხოვრება, უბრალო ადამიანური სიხარული, ჩვეულებრივი ბედი მათთვის უცხო იყო. ისინი გვერდიგვერდ  ცხოვრობდნენ, ერთი და იგივე ოცნება ჰქონდათ, რომელზეც არასდროს სიტყვა არ დასცდებოდათ, სრულიად გაუაზრებლად, ან შეიძლება, იმიტომ, რომ ჯარისკაცები იყვნენ და სულში ხელების ფათური არ უყვარდათ.

ალბათ, ტრონკსაც ჰქონდა ასეთი ოცნება. პედანტურად იცავდა წესდების პარაგრაფებს, ამაყობდა თავისი არაჩვეულებრივი პასუხისმგებლობის გრძნობით და თავს იტყუებდა, რომ ეს საკმარისი იყო. მისთვის რომ ეთქვათ, ყველაფერი უცვლელად დარჩება, შენი ცხოვრების ბოლომდე ასე იქნება და დროა გამოფხიზლდეო, იტყოდა, არა, ეს შეუძლებელიაო. რაღაც განსაკუთრებული უნდა მომხდარიყო, ნამდვილად მნიშვნელოვანი რამ, რის შემდეგაც შეიძლებოდა თქმა: მართალია, დამთავრდა, მაგრამ დასანანი ნამდვილად არაფერია.

დროგომ ამოიცნო მათი მარტივი საუდუმლო და შვებით გაიფიქრა, რომ მას, როგორც გარედან მაყურებელს, ეს არ  ეხებოდა. მადლობა ღმერთს, ოთხ თვეში აქაურობას სამუდამოდ გაეცლებოდა. ძველი ციხესიმაგრის იდუმალი მომხიბვლელობა უცნაურად გაქრა. ყოველ შემთხვევაში, დროგო ასე ფიქრობდა. მაგრამ რატომ უყურებდა ასე ეჭვიანად? რატომ მოუნდა, მხიარულად დაესტვინა, ღვინო დაელია და სუფთა ჰაერზე გასულიყო? ამით საკუთრი თავისთვის იმის დამტკიცება ხომ არ უნდოდა, რომ ნამდვილად თავისულფალი და მშვიდი იყო?

.....

ახლა ეს ყველაფერი მისი ნაწილი გახდა და მასთან განშორება აღარ უნდოდა. თუმცა დროგომ არ იცოდა, ვერც კი წარმოედგინა, რომ აქედან გამგზავრება ახლა უკვე გაუჭირდებოდა; არც ის იცოდა, რომ ციხესიმაგრეში ცხოვრება საოცარი სისწრაფით შთანთქავდა ამ ერთფეროვან დღეებს. გუშინდელი და გუშინწინდელი დღეები ერთნაირი იყო, მათ შორის განსხვავებას ვეღარ ხედავდა; სამი დღის წინ თუ ოცი დღის წინ მომხდარი ამბები ერთნაირად შორეულად ეჩვენებოდა. დრო ისე გადიოდა, რომ დროგო ვერც კი ამჩნევდა.

......
  არავინ იყო, ვინც ეტყოდა: „ფრთხილად, ჯოვანი დროგო!“. ცხოვრება დაუშრეტელად ეჩვენებოდა; ეს კი მუდმივი ილუზია იყო: ახალგაზრდობა ხომ უკვე გადიოდა. მაგრამ დროგომ არ იცოდა, რა იყო დრო. ღმერთებივით წინ ახალგაზრდობის ასეულობით წლებიც ხომ ჰქონოდა, მისთვის ესეც არაფერი იქნებოდა. მაგრამ მის განკარგულებაში მხოლოდ ადამინური ცხოვრება იყო, თავისი ძუნწი სიჩქარით - ხანმოკლე ახალგაზრდობით, რომლის წლები შეიძლება თითებზე ჩამოთვალო და რომელბიც ისე გაირბენს, ვერც კი შეამჩნევ.

„წინ კიდევ დიდი დრო მაქვს“, - ფიქრობდა დროგო. სმენოდა, რომ არსებობენ ადამიანები, რომელბიც რაღაც მომენტში (რა უნცაურია!) სიკვდილს ელოდებოდნენ - ამ ცნობილ და აბსურდულ მოვლენას. მაგრამ ეს, რა თქმა უნდა, მას არ ეხებოდა.  

            .....

უცებ დროგო ყველაფერს მიხვდა და ტანში ჟრუანტელმა დაუარა, წყალი იყო, შორეული ჩანჩქერის ხმა, გრიალით რომ სწყდებოდა კლდის ფერდობებს. ქარი, რომელიც წყლის ნაკადს სისწრაფეს მატებდა, იდუმალ ექოს ქმნიდა, ქვები სხვადასხვანაირად ეხმიანებოდნენ ნაკადის დაცემას და ეს ყველაფერი ადამიანის ხმას წააგავდა, ადამიანისა, რომელიც თითქოს გაუთავებლად ჩვენი ცხოვრების სიტყვებს ღიღინებს, შენ კი, როგორც ყოველთვის, გგონია, რომ ცოტაც და გაიგებ მათ, მაგრამ ეს არასდროს ხდება.

გამოდის, რომ მღეროდა არა ჯარისკაცი, არა ადამიანი, რომელსაც შეუძლია იგრძნოს სიცივე, დასჯა, სიყვარული, არამედ მის მიმართ მტრულად განწყობილი მთები მღეროდნენ. „რა მწარედ შევცდი, - გაიფიქრა დროგომ. - ალბათ, ყველაფერი ასეა ცხოვრებაში: გვჯერა, რომ ირგვლივ მხოლოდ ჩვენი მსგავსი ქმნილებები არიან და არა ყინული და ქვები, რომლებიც გაუგებარ ენაზე ლაპარაკობენ. გინდა, მეგობარს მიესალმო, მაგრამ ხელი დუნედ გივარდება, ღიმილი ქრება, რადგან ამჩნევ, რომ სრულიად მარტო ხარ.“

.....

თითქმის ორი წლის მერე ჯოვანი დროგოს ციხესიმაგრეში თავის ოთახში ეძინა. ოცდაორი თვე ისე გავიდა, არანაირი სიახლე არ მოუტანია, ის კი ელოდებოდა, რომ ცხოვრება მისთვის განსაკუთრებულ ხელგაშლილობას გამოიჩენდა. ოცდაორი თვე ხომ დიდი დროა და ამ ხნის განმავლობაში შეიძლება ბევრი რამ მოხდეს: ახალი ოჯახები იქმნება, ბავშვები იბადებიან და ლაპარაკსაც იწყებენ, სადაც ადრე მხოლოდ მდელო იყო, ახლა შეიძლება დიდი სახლი იდგეს, ლამაზი ქალი ბერდება და აღარავისთვის არის სასურველი, ავადმყოფობაც კი (თუნდაც ადამიანმა ამაზე არაფერი იცოდეს და უდარდელად იცხოვროს), რომელიც დიდხანს გრძელდება და ნელ-ნელა გასახრწნელად ამზადებს შენს სხეულს, რაღაც მომენტში უკან იხევს, თითქოს გამოჯანმრთელდი, მაგრამ მერე უფრო ღრმად აღწევს ორგანიზმში, უკანასკნელ იმედებს შეიწოვს; ამ დროის განმავლობაში შეიძლება მიცვალებული დამარხონ და დავიწყებაც კი მოასწრონ ისე, რომ მის შვილს სიცილი და საღამოობით ბულვარში, სასაფლაოებს ღობის გასწვრივ, გოგონებთან ერთად სეიორნობაც შეეძლოს.

დროგოს ცხოვრება კი თითქოს გაჩერდა. გეგონებოდათ, ერთი და იგივე დღე ასჯერ მეორდებოდა ისე, რომ ოდნავადაც არ იცვლებოდა. დროის მდინარე ციხესიმაგრის თავზე მიედინებოდა, კედლებს ხეთქავდა,მტვერს და ქვის ნატეხებს ძირს ყრიდა, საფეხურებსა და ჯაჭვებს ქლიბავდა, მაგრამ დროგოზე არ მოქმდებდა: დროის მდინარემ ჯერ კიდევ ვერ შეძლო მისი ჩართვა თავის სრბოლაში.

.....

მინიდან, თუმცა დიდი გაჭირვებით, მაგრამ მაინც შეიძლებოდა ცის დანახვა. „ეს იგივე ცაა, - ფიქრობდა, ალბათ, ოფიცერი. - იგივე მზეა, რომელიც უსახურ პირსაბანებსაც ანათებს და შორეულ მინდვრებსაც.“

.....

პირსაბანი ოთახის მტვრიანი ფანჯრიდან, რა უცნაურიც უნდა იყოს, ლამაზი თეთრი ღრუბლები ჩანდა. ზუსტად ასეთი ღრუბლები ახლა შორეული ქალაქის თავზე დაცურავენ. მოსეირნე ხალხი დროდადრო მათ უყურებს, იმით გახარებული, რომ ზამთარი გავიდა; თითქმის ყველას ახალი და ახლახან მოწესრიგებული ტანსაცმელი აცვია, ახალგაზრდა ქალებს ყვავილებით მორთული ქუდები ახურავთ და ფერადი კაბები აცვიათ. ყველას ისეთი იერი აქვს, თითქოს ამწუთას რაღაც კარგი, სასიხარულო უნდა მოხდეს. ყოველ შემთხვევაში, ადრე ასე იყო, ახლა, ვინ იცის, იქნებ სხვა მოდაა. საინტერესოა, თუ ფანჯარაში ლამაზ გოგონას შეამჩნევ, გაგიღიმებს უბრალოდ, ყოველგვარი მიზეზის გარეშე?

ჭუჭყიანი მინებიდან კედლის ნაწილი ჩანდა. ისიც მზსი სხივებში ჩაძირული. მაგრამ ეს არ გახალისებდა. ყაზარმის კედელს მზე ანათებს თუ მთვარე, სულერთია, მთავარია, ყარაულის სამსახურის რიტმი არ დაირღვეს. ყაზარმის ერთი ჩვეულებრიი კედელია, მეტი არაფერი. მაგრამ შეორეული სექტემბრის ერთ დღეს ოფიცერი ამ კედლებს მაინც მოჯადოებული უყურებდა. მაშინ ეჩვენებოდა, რომ მათ იქით მკაცრი, მაგრამ შესაშური ბედი ელოდა. და თუმცა ამ კედლებს მომხიბვლელობისა არაფერი ეცხო, რამდენიმე წუთს მათ წინ მაინც უძრავად იდგა, თითქოს სასწაულს ხედავსო.

.....

ქალაქში უცხოსავით დახეტიალობდა, რომ ძველი მეგობრები ეპოვა, მაგრამ აღმოჩნდა, რომ ისინი ძალიან დაკავებულები იყვნენ თავიანთი დიდი საწარმოებით და პოლიტიკური კარიერით. სერიოზულ და მნიშვნელოვან საქმეებზე ელაპარაკებოდნენ: ქარხნებზე, რკინიგზებზე, საავადმყოფოებზე. ზოგიერთმა სადილად დაპატიჟა, რამდენიმე დაქორწინდა; ყველას თავისი გზა ჰქონდა ცხოვრებაში და ოთხ წელიწადში ჯოვანის დაშორდნენ. ცდილობდა, მაგრამ ვერ შეძლო ადრინდელი საუბრების, ხუმრობების, ფრაზების აღდგენა (იქნებ საერთოდ დაკარგა კიდეც ამის უნარი?). ქალაქში დახეტიალობდა, ძველ მეგობრებს ეძებდა. ისინი ბევრნი იყვნენ, მაგრამ ბოლოს ყოველთვის მართო რჩებოდა ტრტუარზე, საღამომდე კი ჯერ კიდევ ბევრი დრო იყო.

.....

ახლა, როცა მოახლოვდა, ადვილად იცნობთ და მის სახეზე რამე განსაკუთრებულ ტკივილს ვერ ამოიკითხავთ. ამრიგად, წინააღმდეგობა არ გაუწევია, სამხედრო სამსახური არ მიუტოვებია, უსამართლობას შეეგუა და თავის ადგილზე დაბრუნდა. გულის სიღრმეში კმაოფილიც კია, რადგან ცხოვრების მკვეთრი ცვლილებები თავიდან აიცილა და მშვიდად შეუძლია თავის ძველ ჩვევებს დაუბრუნდეს. დროგოს იმედი აქვს, რომ ოდესმე რევანშს აიღებს, სჯერა, რომ წინ ჯერ კიდევ დიდი დრო აქვს, ამიტომ უარს ამბობს წუთიერ ბრძოლაზე ყოველდღიური ცხოვრებისთვის. ფიქრობს, რომ დადგება დღე, როცა ცხოვრება გულუხვად დაასაჩუქრებს. მაგრამ ამასობაში სხვები ერთმანეთს პირველობას ხარბად ეცილებიან, დროგოს უსწრებენ და უკანმოუხედავად იტოვებენ უკან. დროგო შეცბუნებული გაჰყურებს მათ და უჩვეულო ეჭვები იპყრობს: ხომ არ შეცდა? იქნებ მართლაც მხოლდ ჩვეულებრივი ადამიანია, რომელიც უღიმღამო ცხოვრებით უნდა დაკმაყოფილდეს?

.....

თანდათან იმედი უქრებოდა. ძნელია, რაღაცის გჯეროდეს, როცა მარტო ხარ და ვინმესთვის აზრის გაზიარება არ შეგიძლია. სწორედ ამ დროს მიხვდა დროგო, რომ ადამიანები, რაც უნდა დაახლოვდნენ, მაინც უცხოებად რჩებიან ერთმანეთისთვის: თუ ადამიანი ცუდად არის, ეს ტკივილი მთლიანად მისია, არავის შეუძლია თავის თავზე აიღოს მისი მცირე ნაწილიც კი; თუ ადამიანი იტანჯება, სხვები ამ ტანჯვას ვერ გრძნობენ, მაშინაც კი, როცა სიყვარული ნამდვილია. და ეს აჩენს მარტოობას ცხოვრებაში.

.....

თხუთმეტი წელი მთებისთვის არაფერია და არც ციხესიმაგრის ბასტიონებს მისდგომია დიდი ხიანი; მაგრამ ადამიანებისთვის ძალიან დიდი დროა, მიუხედავად იმისა, რომ თვითონ ვერ გრძნობენ, როგორ სწრაფად ჩაიქროლა ამ დრომ. ციხესიმაგრეში ისევ ის ადამიანები არიან, ისევ იგივე წესებია, იგივე ყარაულის ცვლა, ოფიცრების იგივე საუბარი ყოველ საღამოს.

.....

სექტემბრის ერთ დიდებულ დილას დროგო, უკვე კაპიტანი ჯოვანი დროგო, ცხენით ისევ ციცაბო გზაზე ადის, რომელიც ციხესიმაგრემდე მიიყვანს. ერთი თვე შვებულება ჰქონდა, მაგრამ უკვე ოცი დღის შემდეგ ბრუნდება: ქალაქი მისთის ახლა სრულიად უცხო გახდა, ძველი მეგობრები თავიანთ გზას გაჰყვნენ, მნიშვნელოვან თანამდებობებზე არიან და მას დაუდევრად ესალმებიან, როგორც უბრალო ოფიცერს. მშობლიური სახლიც, რომელიც დროგოსთვის წინანდებურად საყვარელია, იქ დაბრუნებისას გულს ენით გამოუთქმელი ტკიბილი უვსებს. სახლი ყოველ ჯერზე უფრო მეტად უკაცური ხდება: დედის ოთახი სამუდამოდ დაცარიელდა, ძმები მუდმივად წასულები არიან. ერთმა ცოლი მოიყვანა და სხვა ქალაქში ცხოვრობს, მეორე მთელ ქვეყანას უვლის, ოთახებში სიცოცხლე აღარ იგრძნობა - ძლიერი ექოს ხმა ისმის, ღია ფანჯრები და მზეც კი არ შველის.

ამრიგად, დროგო კიდევ ერთხელ ადის ბარიდან ციხესიმაგრეში, ოღონდ მისი სიცოცხლე უკვე თხუთმეტი წლით შემცირდა. თუმცა ის დიდ ცვლილებებს ვერ გრძნობს: დრო ისევ სწრაფად გარბის, რომ გულმა დაბერება ვერ მოასწრო. მართალია, გაურკვეველი მღელვარება დროის გასვლის გამო იზრდება, მაგრამ დროგორ ჯიუტად იმედპოვნებს, რომ მთავარი ჯერ კიდევ წინ აქვს. ჯოვანი მოთმინებით ელოდება თავის დროს, რომელიც არა და არ დგება, არ ფიქრობს, რომ მომავალი ძალიან შემოკლდა, ისეთი აღარ არის, როგორიც ადრე, როცა ის უსასრულო პერიოდად წარმოედგინა, გამოუვლელ სიმდიდრედ, რომლის გაფლანგვის შიში არ ექნებოდა.

.....

ზუსტად ისეა, როგორც იმ დღეს, გაიფიქრა, იმ განსხვავებით, რომ როლები შეიცვალა და ახლა ის, დროგო, ხანში შესული კაპიტანი იყო, რომელიც უკვე მეასეჯერ ადიოდა ბასტიანის ციხესიმაგრეში, ახალბედა უცნობ ლეიტენანტს კი მორო ერქვა. დროგო მხოლოდ ახლა მიხვდა, რომ ამასობაშ თაობა შეიცველა, თვითონ კი უკვე ცხოვრების საბედისწერო ზღვარი გადალახა, მოხუცების მხარეს გადავიდა, რომელსაც, როგორც იმ შორეულ დღეს მოეჩვენა, ორტიცი მიეკუთვნებოდა. უკვე ორმოც წელს გადააბიჯა ისე, რომ მის ცხოვრებაში მნიშველოვანი არაფერი მომხდარა; არც შვილები ჰყავს, მთელ ქვეყანაზე სრულიად მარტოა; ჯოვანი დაბნეული იყურებოდა გარშემო და გრძნობდა, რომ მისი ცხოვრება სულ უფრო და უფრო ქვევით მიექანებოდა.

 

.....

გვერდები იფურცლება, თვეები და წლები გადის. დროგოს სკოლის ამხანაგები უკვე თითქმის დაიღალნენ მუშაობით, ჭაღარა წვერი აქვთ, დინჯად სეირნობენ ქალაქში, პატივისცემით ესალმებიან; მათი შვილები გაიზარდნენ, რამდენიმე უკვე ბაბუაა. დროგოს ძველი მეგობრები, რომლებიც თავიანთი კარიერით კმაყოფილნი არიან, ახლა თავიანთი აშენებული ზღურბლიდან ადევნებენ თვალს, როგორ მიედინება ცხოვრების მდინარე და სიამოვნებას განიცდიან, როცა ბრბოში თავიანთ შვილებს გამოარჩევენ, ამხნევებენ, აჩქარებენ, რომ სხვებს გაუსწრონ, ყველაფერს პირველებმა მიაღწიონ. ჯოვანი დროგო კი ისევ იცდის, თუმცა იმედი ყოველ წუთს სუსტდება.

.....

იქ, ზემოთ, სამყაროსგან განცალკევებულად გაატარა ცხოვრება. მტრის მოლოდინში ოცდაათ წელზე მეტი იტანჯა და ახლა, როცა ის გამოჩნდა, გააგდეს. ისინი კი, ვინც ქვემოთ, ქალაქში, ცხოვრება ბედნიერად და მხიარულად გაატარა, ახლა უღელტეხილზე ქედმაღლური, დამცინავი ღიმილით გამოჩნდნენ - სხვისი დიდების მისასაკუთრებლად.

.....

ზღურბლთან ქალი იჯდა და წინდა ქსოვდა, მის ფეხებთან უხეშად გამოთლილ აკვანში ბავშვს ეძინა. დროგო გაოცებული უყურებდა, რა ლამაზად ეძინა პატარას, რა უცხო იყო ზრდასრული ადამიანისთვის ასეთი ტკბილი და ღრმა ძილი. ამ პაწია არსებას მტანჯველი სიზმრები ჯერ არ ენახა. მისი პაწაწინა სული, რომელსაც არანაირი სურვილები და სინდისის ქენჯნა არ აწუხებდა, წყნარ და სუფთა ჰაერში უდარდელად ლივლივებდა. დროგო თვალს ვერ აცილებდა მძინარე ბავშვს და გული სევდით ეკუმშებოდა. შეეცადა, საკუთარი თავი წარმოედგიინა მძინარედ, თითქოს სხვა დროგო იყო, რომელსაც არასოდეს იცნობდა. წარმოსახვამ დაუხატა საკუთარი სხეული, რომელსაც ცხოველივით ეძინა და მოუსვენტად თრთოდა, მძიმე სუნთქვა, ნახევრად ღია პირი და ჩამოვარდნილი ყბა. მაგრამ ოდესღაც მასახ ხომ ეძინა ბავშვივით, ისიც ხომ საყვარელი და უცდველი იყო, ვიღაც ავადმყოფი მოხუცი ოფიცერი კი იდგა და სევდიანი გაოცებით უყურებდა.

„საწყალი დროგო“ გაიფიქრა, რადგან მიხვდა, რომ, რაც უნდა დაუჯერებელი ყოფილიყო, ამქვეყნად მართლაც მარტო იყო და არავის სჭირდებოდა.

.....

გრძნობდა, შორეული საზღვრებიდან მისკენ თანდათანობით როგორ მოიწევდა და გროვდებოდა ჩრდილები. ალბათ, საათებიღა იყო დარჩენილი, ან კვირები და თვეები, მაგრამ თვეებიცა და კვირებიც უმნიშვნელოა, როცა ისინი სიკვდილისგან გვაშორებს. გამოდის, რომ ცხოვრებამ დასცინა: სულელუი სიამაყის, სანაძლეოს მოგების სურვილის გამო ყველაფერი დაკარგა.

ირგვლივ წყვდიადი შემოხვედოა, დაბლა კი ტკბილად მღეროდნენ გიტარის თანხლებით და ჯოვანი დროგომ იგრძნო, რომ მის გულში ახალი, უკანასკნელი იბადებოდა. ის, ავადმყოფი და მარტოხელა, ციხესიმაგრისგან უსარგებლო ნივთივით მოსროლილი, ის რომელსაც ყველამ გაუსწრო, მორცხვი და სუსტი, ბედავდა, წარმოედგინა, რომ ყველაფერი არ დამთავრებულა. სწორედ ახლა ხელსაყრელი შემთხვევა მიეცემა, გადამწყვეტ ბრძოლაშ ჩაბმულიყო, რომელიც მთელ მის ცხოვრებას გაამართლებდა.

მართლაც, დროგორ უკანსაკნელი მტერი უტევდა. ეს მისი მსგავსი ადამიანები არ იყვნენ, მასავით ოცნებებითა და ტკივილებით გატანჯულები, ხორციელები, რომელთა დაჭრა და მათი სახის დანახვა შეიძლებოდა. ეს რაღაც ყოვლისშემძლე და ბოროტი იყო. ბრძოლა არა მხოლოდ ციხესიმაგრის გალავანზე შეიძლებოდა, გაზაფხულის ლურჯი ცის ქვეშ, გრიალისა და გაშმაგებული ყვრილის ფონზე, არა მხოლოდ მეგობრების მხარდახად, რომელთა დანახვაც გულს გიმხნევებს, არც მტვრისა და დენთის კვამლის მძაფრ სუნში, არც მოსალოდნენ დიდებაზე ფიქრით. ყველაფერი უცხო, იაფფასიანი სასტუმროს ოთახში მოხდებოდა, სინათლის შუქზე, აბსოლუტურ მარტოობაში. ეს ის ბრძოლა არ არის, საიდანაც მზიანი დილით დაფნის გვირგვინით ბრუნდები და ახალგაზრდა ქალები ღიმილით გხვდებიან. აქ მაყურებელი არ არის, არავინ შესძახებს: „ბრავო“.

.....

„ანგუსტნა ლამაზად მოკვდა“, ფიქრობდა ჯოვანი. დროგოს მეხსიერებას, წლების მიუხედავად, მაინც შემორჩა ის მაღალი და მოხდენილი ახალგაზრდა, კეთილშობილური სახით, რომელიც ქალებს იზიდავდა - ეს მისი უპირატესობა იყო. მაგრამ ვინ იცის, იქნებ საბედისწერო ზღურბლს იქით თვითონაც შეძლოს ძველი დროგო გახდეს, არც ისე ლამაზი (რადგან ლამაზი არასოდეს ყოფილა), მაგრამ სიცოცხლით სავსე ახალგაზრდა. „რა კარგი იქნებოდა“ - ფიქრობდა დროგო და ბავშვივით იმშვიდებდა თავს, რადგან უცნაურ ბედნიერებას და თავისუფლებას გრძნობდა.